SANATÇILARA YAPILAN ÖDEMELER VE BELGE DÜZENİ

Alpaslan Şahin

Mali Müşavir & Bağımsız Denetçi

Bilindiği üzere Bankalar ve diğer finans şirketleri sosyal sorumluluk çerçevesinde sanat ve sanatçıya destek sağlayarak sanatın gelişimi ve etkinliklerin de geniş kitlelere ulaştırılmasında

çaba sarf etmektedirler. Bu çerçevede sanatçılara yapılan ödemelerin vergi stopajı, KDV, gider yazma ve belgeleme düzeni konusunda bir hatırlatma yapma gereğini duymaktayız.

Düzenlenen konser ve benzer etkinliklerde görev yapan sanatçılara yapılan ödemelere ilişkin

düzenlenecek belgeler ile ilgili aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.

I. Telif Kazancı Kapsamında Yapılan Ödemeler:

Eğer sanatçıya yapılan ödeme “Telif Kazancı” niteliğinde ise Gider Pusulası düzenlenmeli ve

ödeme yapılan kişiye imzalatılmalıdır. Burada, yapılacak ödemenin “Telif Kazancı” olup

olmadığı önem kazanmaktadır. 

a) Telif Kazançları:

Telif kazançları Gelir Vergisi Kanununun 18. maddesinde düzenlenmiştir. “Serbest Meslek

Kazançlarında İstisna” başlıklı maddede, telif haklarından elde edilen kazançların vergiden

istisna olduğu hükme bağlanmıştır.

Anılan maddeye göre, müellif, mütercim, heykeltıraş, ressam, hattatı bestekar ve mucitlerin

ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, röportaj, karikatür, film, radyo ve televizyon senaryo ve oyun gibi eserlerini gazete, dergi, video bant, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerinde mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisinden müstesnadır.

Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel

ve ücretler istisnaya dahil olup bu kazançların arızi olarak elde edilmesi istisna hükmünün uygulanmasına engel teşkil etmemektedir.

Buna göre; kitap, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya

bunlar üzerindeki mevcut hakların devir veya temlik edilmesi veya kiralanması suretiyle elde edilen hasılat ile şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeler, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video bant, radyo ve televizyon senaryo oyunu gibi eserlerin gazete, dergi, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak suretiyle elde edilen hasılat bizzat müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar veya mucitler tarafından veya bunların kanuni mirasçıları tarafından elde edildiğinde gelir vergisinden müstesnadır. 

Dolayısıyla, örneğin bir yazarın meydana getirdiği piyes veya roman gibi eserlerin sahnede

temsil edilmesi karşılığında alınan bedel istisnadan yararlandığı gibi kitap, şiir, makale, röportaj ve karikatürlerin, gazete ve dergi gibi süreli yayınlarda yayınlanması neticesinde sağlanan kazanç da gelir vergisinden istisnadır. Şarkı sözü besteleyenlerin telif hakkının satışı, seslendirilmesi ve konserlerde icra edilmesi faaliyetleri de gelir vergisinden müstesnadır. 

b) Gelir Vergisi Tevkifatı:

Sanatçılara yapılan ödeme için Gider Pusulası düzenlenir ve yapılan ödemeden %17 oranında

Gelir Vergisi stopajı yapılır. ( G.V. K. madde 94/ 2-a ). Kesilen bu vergi muhtasar beyanname

ile Bankanın bağlı olduğu vergi dairesine beyan edilip ödenir. 

c) KDV uygulaması:

Devamlılık arz eden telif kazancında, ayrıca, brüt tutar üzerinden işin niteliğine göre %18

veya %8 oranında Katma Değer Vergisi hesaplanmalı ve 2 no.lu KDV beyannamesi ile beyan

edilmelidir.

Bu konuda, 19 seri no'lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde, arızi nitelik taşıyan serbest

meslek kazançlarında katma değer vergisinin uygulanmayacağı belirtildikten sonra, vergi kapsamında bulunan serbest meslek erbabının gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetlerinin sadece Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. maddesine giren işlemlerden ibaret olması ve işlemlerin tamamını aynı Kanun'un 94. maddesinde yazılı kişi ve kuruluşlara yapmaları halinde Katma Değer Vergisi'nin bu kişi ve kuruluşlarca sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi konusunda açıklamalar yapılmıştır,

Buna göre, Gelir Vergisi Kanununun sözü edilen 18’inci maddesi kapsamına giren eserlerin

veya eser üzerindeki hakların, münhasıran aynı kanunun 94’üncü maddesinde zikredilen kişi ve kuruluşlara teslim edilmesi halinde, katma değer vergisinin bu kişi veya kuruluşlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi Maliye Bakanlığınca; 21.3.1986 tarih ve 19054 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 19 seri no.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile uygun görülmüştür.

Serbest meslek erbabının bu uygulamadan faydalanabilmesi için:

*) Katma değer vergisi mükellefiyetlerinin, sadece gelir vergisi kanununun 18’inci maddesi kapsamına giren işlemlerden ibaret olması yani ticari, sınaî, zirai ve serbest meslek faaliyeti dolayısıyla katma değer vergisi mükellefi olmaması,

*) İşlemlerin tamamının aynı kanunun 94’üncü maddesine göre gelir vergisi stopajına tabi bulunması gerekmektedir. Buna göre 18’inci madde kapsamına giren teslim veya hizmetlerini, 94’üncü maddede sayılan kişi ve kuruluşlar yanında, maddede yer almayanlara da yapanlar bu uygulamadan faydalanamayacaktır.

*i) İşlemleri Gelir Vergisi Kanununun 18’inci maddesi kapsamına girenlerden bu uygulamadan faydalanmak isteyenlerin, işlemden önce ilgili vergi dairelerine yazılı olarak başvurmaları zorunludur.  

Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinde sayılan kişi veya kuruluşlar, aynı Kanunun

18’inci maddesi kapsamına giren kişilere yapacakları ödemeler ile ilgili olarak gelir vergisi stopajına esas olan miktar üzerinden (eserin niteliğine göre) katma değer vergisini hesaplayıp vergi sorumlularına ait katma değer vergisi beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edip ödeyeceklerdir. Ancak bu şekilde işlem yapılabilmesi için Gelir Vergisi Kanununun 18’inci maddesi kapsamına giren eser sahiplerinin bu durumu önceden vergi sorumlusuna bildirmesi gerekmektedir. İşlemlerine ait verginin beyan ve ödeme mükellefiyeti sorumlular tarafından yerine getirilen serbest meslek mensupları ise ayrıca katma değer vergisi beyannamesi vermeyecek ve defter tutmayacaklardır. İşlemin belgelenmesi ise Vergi Usul Kanunu’nun genel hükümlerine göre gerçekleştirilecektir.

Ancak, Telif hakkına konu olan hususlarda devamlılık arz edecek şekilde faaliyette bulunulmaması ve işin mutadı meslek haline getirilmemesi şartıyla “arızi serbest meslek faaliyeti” kapsamındaki kazançlar Katma Değer Vergisi'ne tabi tutulmayacaktır,  

II. Telif Kazancı Dışında Yapılan Ödemeler:

Tüm sanatçılara, telif kazancı kapsamındaki ödemeler hariç olmak üzere, yapılan ödemeler

karşılığında “Serbest Meslek Makbuzu” düzenlemeleri talep edilmelidir. Serbest Meslek Makbuzu düzenlenmemesi halinde Bankanın ve ilgili kişilerin vergisel açıdan çeşitli risklerle karşılaşacağı hususu bilinmeli ve sanatçılar bu konuda uyarılmalıdır.

a) Arızi Olarak Verilen Hizmetler:

Konser veya benzer bir etkinliğe arızi olarak, bir yıl içerisinde bir kez katılan bir sanatçı “Serbest Meslek Makbuzu” düzenlemiyorsa Bankalar tarafından “Gider Pusulası” düzenlenmeli ve ödeme yapılan kişiye imzalatılmalıdır.

Gider Pusulası’na sadece %20 oranında Gelir Vergisi stopajı uygulanmalıdır. ( G.V.K. madde

94/ 2-b ). Arizi olarak yapılan iş için KDV tahakkuku söz konusu değildir.

b) Sürekli Olarak Verilen Hizmetler:

Arızi olarak değil sürekli bazda hizmet verdiği durumda sanatçıların “Serbest Meslek Makbuzu” vermeleri, Bankaların da bunu alma görevi vardır. Zira mevzuatımıza göre serbest meslek erbabı yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek, defter tutmak ve serbest meslek makbuzu düzenlemek durumundadır.

Bu durumda da ödeme sırasında %20 oranında Gelir Vergisi stopajı uygulanmalıdır. ( G.V.K.

madde 94/ 2-b ).Burada sanatçılar arızi olarak değil sürekli bazda hizmet verdikleri için, ödeme tutarı üzerinden Katma Değer Vergisi yükümlülüğü de doğmaktadır. Bu yükümlülük esasen “Serbest Meslek Makbuzu” düzenlemek zorunda olan sanatçıya aittir. Bu husus sanatçıya açıklanmalı ve kendisinden serbest meslek makbuzu talep edilmelidir.

Ancak sanatçılar bazen çeşitli nedenlerle “Serbest Meslek Makbuzu”düzenleyememektedirler. Bu durumda bu kişilere yapılacak ödemeler yine Gider Pusulası ile belgelenmelidir. Düzenlenen Gider Pusulası ilgili sanatçı tarafından imzalanmalıdır. Ancak bu durumda “Serbest Meslek Makbuzu” yerine Gider Pusulası alındığı için olası bir vergi incelemesinde, Banka açısından her bir belge dolayısıyla 139 YTL Özel Usulsüzlük Cezası (yıllık maksimum 64.000 YTL ) söz konusu olabilecektir. ( V.U.K. madde 353/ 1 ).KDV açısında da; Maliye Bakanlığı’nca Bankalara bu konuda bir sorumluluk verilmemiş olmakla beraber, eğer sanatçılar KDV yükümlülüğünün kendisi adına Banka tarafından yerine getirilmesini talep ederse, kendilerinin beyanı üzerine Gelir Vergisi Stopajına ilaveten brüt tutar üzerinden işin niteliğine göre %18 veya %8 oranında KDV hesaplanması ve 2 no.lu KDV beyannamesi ile beyan edilmesi uygun olacaktır. Böylece sanatçılar nezdinde olası bir incelemede, sanatçı verdiği hizmet nedeniyle kazandığı gelirlerin KDV’sinin Banka tarafından ödendiğini ileri sürebilecektir. Ancak bu usul tamamen Bankanın kabul etmesi halinde ve ihtiyaten uygulama imkanı bulabilecektir.

III. Diğer Hususlar:

KDV’nin hesaplanması gereken durumlarda, düzenlenen gider pusulalarında KDV gösterilmesine gerek yoktur. Ancak brüt tutar üzerinden gerekli hesaplama yapılarak, ortaya çıkan KDV sorumlu sıfatıyla beyan edilmelidir. Sanatçılarla yapılan anlaşma uyarınca sanatçıya yabancı para üzerinden ödeme yapıldığında Gider Pusulası ödemenin yapıldığı günkü TCMB döviz alış kurundan hesaplanan YTL karşılığı üzerinden düzenlenmelidir. Yabancı veya yurtdışında yerleşik Türk sanatçılara yapılacak ödemeler ise vergisel açıdan farklılık gösterebilecektir, bu nedenle bu kişilere yapılacak ödemelerle ilgili olarak ayrıca, ülkeler arası Vergi Anlaşmalarına bakılmalıdır.